مصطفی دهقانی دانشجوی دکترای دانشگاه آمستردام و یکی از اعضای پروژه جستجوی اکتشافی در دادگان سیاسی است. با توجه به اهمیت پروژه او در مورد شفافیت اطلاعات مجلس مصاحبه ای با او ترتیب دادیم:
مجلس گرافی: لطفا در چند جمله خودتان را معرفی کنید.
من مصطفی دهقانی هستم. در حال حاضر دانشجوی PhD سال دوم در دانشگاه آمستردام هستم و قبل از اینجا، دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه تهران بودم. حوزه پژوهشی که من دارم کار می‌کنم به متن‌کاوی و تحلیل گراف و از منظر کلی تر داده کاوی است.
مجلس گرافی: لطفا راجع پروژه ای که شما الان بخشی از آن هستید بیشتر توضیح بدهید. این پروژه از کی شروع شد؟ هدف از آن چیست؟
پروژه‌ای که من در قالب دانشجوی دکترا درش کار می‌کنم، عنوانش «جستجوی اکتشافی در دادگان سیاسی» است. در پروژه ما منظور از دادگان سیاسی به طور خاص داده‌های جلسات پارلمان (مجلس) می باشد. هدف کلی پروژه، "افزایش جستجوپذیری داده‌های اتفاقات مجلس" است. در این پروژه ما روی داده‌های پارلمان سه کشور هلند، انگلستان و کانادا کار می‌کنیم.
پروژه‌ی ما یک پروژه ۵ ساله هستش که از سال ۲۰۱۳ شروع شده است. نکته مهم این که این پروژه خودش متعلق به یک زنجیره تحقیقاتی است که کل این زنجیره از سال ۲۰۰۱ در قالب یک پروژه اولیه شروع شده و بنا به اهمیتی که داشت در قالب پروژه‌های بعدی تمدید شد. تعداد افرادی که روی این زنجیره پروژه کار کردند و دارند می‌کنند حدود ۲۰ نفر می باشد که هم از اساتید و دانشجوهای علوم‌سیاسی هستند و هم علوم کامپیوتر (و رشته‌های دیگه مثل روانشناسی و جامعه‌شناسی).
مجلس گرافی: لطف می کنید یک مثال از افزایش جستجوپذیری بزنید؟
مثلا یک فرد عادی جامعه (نه متخصص کامپیوتر یا خبرنگار) می خواهد جستجو کند که "چه نمایندگانی وقتی نطقی کرده اند، نمایندگان هم حزبی آن ها با او مخالفت کرده اند؟" یا "کدام یک از نمایندگان جناح چپ حرفی زده اند که به کارگران برخورده است؟".
مجلس گرافی: شما دقیقا چه وظیفه ای در این پروژه دارید؟
من به عنوان دانشجوی کامپیوتر سمت فنی پروژه هستم و در جهت تسهیل مشکلات فنی پروژه پژوهش می کنم. تیم‌های دیگه ای مثل تیم برنامه‌نویسی یا تیم کار با داده در قالب نیمه‌تحقیقاتی روی پروژه کار می‌کنند. تعامل این گروه‌ها به اضافه دانش گروه غیر فنی (سیاسی-اجتماعی) پروژه را جلو می‌برد.
مجلس گرافی: لطفا راجع به داده هایی که روی آن کار می کنید بیشتر توضیح بدهید.
به عنوان مثال من صرفا در مورد داده‌های کشور هلند صحبت کنم. ما داده‌های پارلمان را از حدود ۴۰۰ سال قبل (سال 1576) تا همین دیروز داریم. پارلمان هلند به اصطلاح یک پارلمان باز است که تمامی اتفاقات پارلمان؛ اعم از صحبت‌ها، زمان‌ها، ساختار بحث‌ها و حتی رأی‌ها ثبت می شوند (حداقل برای ۱۰۰ سال اخیر این اطلاعات دقیقا وجود دارد). از این رو داده‌ای که در اختیار ماست بسیار غنی می باشد. وقتی این سطح از اطلاعات به صورت صریح وجود دارد، بدست آوردن اطلاعات ضمنی که حاصل کاوش داده‌هاست تسهیل و تدقیق می شود. به عنوان مثال با وجود چنین داده‌هایی، شما می توانید تحلیل خیلی دقیقی از اتفاقات خارج از صحن پارلمان داشته باشید. مثل ائتلاف‌های غیرعلنی و یا هرچیز دیگه‌ای که خارج از این دامنه است ولی روی روند پارلمان اثر دارد.
مجلس گرافی: چه شد که مجلس هلند به این همه شفافیت تن داده است؟ آیا علت فشار افکار عمومی بوده است؟
راستش بیشتر در نقش یک محقق در لایه مهندسی اینجا مشغول هستم. ولی چیزی که من می‌دانم این است که دولت و مجلس اینجا به شفافیت افتخار می‌کنند و به آن به عنوان یک امتیاز نگاه می‌کنند. قطعا شفافیت در نگاه از بالا موجب پیشرفت و بهبود اوضاع است. شفافیت ممکن است بعضا چالش‌هایی ایجاد کند ولی مهم نگاه بلند مدت است، نه نگاه مقطعی.
مجلس گرافی: یک بخش عمده ای از کارهای پژوهشی در ایران صرف دسترسی به داده های موجود می شود. خیلی وقت ها هم با شکست مواجه می شود. آیا برای دسترسی به این داده ها شما با مشکلی مواجه نبودید؟
همان طور که گفتم، پروژه ما در ادامه پروژه‌های دیگر است و فراهم کردن داده‌ها و یکسان‌سازی داده‌ها پروژه‌های بود که قبلا طی ۷ تا ۸ سال انجام شده است. اما نکته این جاست که مسئله دسترسی به داده‌های دقیق و کامل برای همه (نه فقط ما که محقق هستیم) یک مسئله حل شده است. جالب این که این روند رو به پیشرفت می باشد. در سال‌های اخیر بر اساس درخواست مردم برخی از داده هایی قبل ثبت نمی شدند، الان ثبت می شوند. شروع به ثبت شدن شده یعنی شفافیت رو به افزایش است. تا حالا اطلاعاتی نبوده که ما لازم داشته باشیم و آن را به ما ندهند یا ذخیره نشده باشد و این پیامد پذیرش اصل شفافیت سیستم است.
مجلس گرافی: تامین مالی این پروژه توسط کجا انجام می شود و چه مقدار است؟ در این باره با مشکلی مواجه نیستید؟
پروژه ما که فقط یک قسمت این زنجیره هستش توسط دانشگاه آمستردام، موسسه ملی حمایت از تحقیقات هلند، کتابخانه ملی، چند تا شرکت خصوصی و از همه این‌ها مهمتر خود پارلمان حمایت مالی می شود. ولی قبل از این حامیان مالی دیگری مثل اتحادیه اروپا و پارلمان‌های کانادا و انگلستان در پروژه‌های مربوط به یکسان‌سازی و پاکسازی داده‌ها مشارکت داشتند. میزان پولی که به صورت خالص روی پروژه ما سرمایه‌گذاری شده 1 میلیون و ۳۹۸ هزار یورو هستش که جدای از بحث‌های مالیاتی، بخشی از این پول به صورت حقوق به کسانی که توی پروژه کار می‌کنند میرسد. بخش‌هایی هم برای هزینه‌های کارهای تحقیقاتی (مثل چاپ مقاله و شرکت در کنفرانس و ...) صرف می شود.
مجلس گرافی: این کاری که شما دارید انجام می دهید، مستقیما برخی از نمایندگان مجلس را زیر سوال می برد. چرا خود مجلس روی پروژه شما سرمایه گذاری کرده است؟ برخورد مجلس هلند با شما چگونه است؟
مجلس، دانشگاه و افرادی که برای بهبود این حوزه تحقیق می‌کنند را دوست خود می داند. گرچه خروجی همین افراد ممکن است چالش ایجاد کند. مثلا اتفاق افتاده بر اثر کشف یه زنجیره از مدارک دولت (که توسط حزب غالب مجلس شکل گرفته) تا نزدیک سقوط رفته و این مسئله هزینه های مالی و زمانی زیادی ایجاد کرده است. ولی دیدگاه کلی این است که اگر جلوی کشف مشکل را بگیریم جلوی حل آن را گرفتیم. جلوگیری از حل مشکل هم دقیقا متقابل با مأموریت مجلس است. از این رو مجلس و کلا سیستم‌های اداری هزینه می‌کنند تا مشکلات رو بفهمند و -به چشم سرمایه گذاری- برای رفع آن ها هزینه می‌کنند.
مجلس گرافی: در پایان اگر صحبت دیگری دارید، بفرمایید.
صحبت خاصی نیست... امیدوارم همه موانعی که وجود دارد مثل منابع مالی، یا میزان دسترسی به اطلاعات و از همه مهمتر طرز فکر مدیر‌ها و تصمیم‌گیرها برطرف شود و با سرعت خیلی زیاد به سمتی برویم که نه تنها خودمان راضی باشیم بلکه الگویی باشیم برای دیگران.
خیلی ممنونم از وقتی که در اختیار "مجلس گرافی" گذاشتید.
مجلس گرافی: لطفا در چند جمله خودتان را معرفی کنید.
من مصطفی دهقانی هستم. در حال حاضر دانشجوی PhD سال دوم در دانشگاه آمستردام هستم و قبل از اینجا، دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه تهران بودم. حوزه پژوهشی که من دارم کار می‌کنم به متن‌کاوی و تحلیل گراف و از منظر کلی تر داده کاوی است.
مجلس گرافی: لطفا راجع پروژه ای که شما الان بخشی از آن هستید بیشتر توضیح بدهید. این پروژه از کی شروع شد؟ هدف از آن چیست؟
پروژه‌ای که من در قالب دانشجوی دکترا درش کار می‌کنم، عنوانش «جستجوی اکتشافی در دادگان سیاسی» است. در پروژه ما منظور از دادگان سیاسی به طور خاص داده‌های جلسات پارلمان (مجلس) می باشد. هدف کلی پروژه، "افزایش جستجوپذیری داده‌های اتفاقات مجلس" است. در این پروژه ما روی داده‌های پارلمان سه کشور هلند، انگلستان و کانادا کار می‌کنیم.
پروژه‌ی ما یک پروژه ۵ ساله هستش که از سال ۲۰۱۳ شروع شده است. نکته مهم این که این پروژه خودش متعلق به یک زنجیره تحقیقاتی است که کل این زنجیره از سال ۲۰۰۱ در قالب یک پروژه اولیه شروع شده و بنا به اهمیتی که داشت در قالب پروژه‌های بعدی تمدید شد. تعداد افرادی که روی این زنجیره پروژه کار کردند و دارند می‌کنند حدود ۲۰ نفر می باشد که هم از اساتید و دانشجوهای علوم‌سیاسی هستند و هم علوم کامپیوتر (و رشته‌های دیگه مثل روانشناسی و جامعه‌شناسی).
مجلس گرافی: لطف می کنید یک مثال از افزایش جستجوپذیری بزنید؟
مثلا یک فرد عادی جامعه (نه متخصص کامپیوتر یا خبرنگار) می خواهد جستجو کند که "چه نمایندگانی وقتی نطقی کرده اند، نمایندگان هم حزبی آن ها با او مخالفت کرده اند؟" یا "کدام یک از نمایندگان جناح چپ حرفی زده اند که به کارگران برخورده است؟".
مجلس گرافی: شما دقیقا چه وظیفه ای در این پروژه دارید؟
من به عنوان دانشجوی کامپیوتر سمت فنی پروژه هستم و در جهت تسهیل مشکلات فنی پروژه پژوهش می کنم. تیم‌های دیگه ای مثل تیم برنامه‌نویسی یا تیم کار با داده در قالب نیمه‌تحقیقاتی روی پروژه کار می‌کنند. تعامل این گروه‌ها به اضافه دانش گروه غیر فنی (سیاسی-اجتماعی) پروژه را جلو می‌برد.
مجلس گرافی: لطفا راجع به داده هایی که روی آن کار می کنید بیشتر توضیح بدهید.
به عنوان مثال من صرفا در مورد داده‌های کشور هلند صحبت کنم. ما داده‌های پارلمان را از حدود ۴۰۰ سال قبل (سال 1576) تا همین دیروز داریم. پارلمان هلند به اصطلاح یک پارلمان باز است که تمامی اتفاقات پارلمان؛ اعم از صحبت‌ها، زمان‌ها، ساختار بحث‌ها و حتی رأی‌ها ثبت می شوند (حداقل برای ۱۰۰ سال اخیر این اطلاعات دقیقا وجود دارد). از این رو داده‌ای که در اختیار ماست بسیار غنی می باشد. وقتی این سطح از اطلاعات به صورت صریح وجود دارد، بدست آوردن اطلاعات ضمنی که حاصل کاوش داده‌هاست تسهیل و تدقیق می شود. به عنوان مثال با وجود چنین داده‌هایی، شما می توانید تحلیل خیلی دقیقی از اتفاقات خارج از صحن پارلمان داشته باشید. مثل ائتلاف‌های غیرعلنی و یا هرچیز دیگه‌ای که خارج از این دامنه است ولی روی روند پارلمان اثر دارد.
مجلس گرافی: چه شد که مجلس هلند به این همه شفافیت تن داده است؟ آیا علت فشار افکار عمومی بوده است؟
راستش بیشتر در نقش یک محقق در لایه مهندسی اینجا مشغول هستم. ولی چیزی که من می‌دانم این است که دولت و مجلس اینجا به شفافیت افتخار می‌کنند و به آن به عنوان یک امتیاز نگاه می‌کنند. قطعا شفافیت در نگاه از بالا موجب پیشرفت و بهبود اوضاع است. شفافیت ممکن است بعضا چالش‌هایی ایجاد کند ولی مهم نگاه بلند مدت است، نه نگاه مقطعی.
مجلس گرافی: یک بخش عمده ای از کارهای پژوهشی در ایران صرف دسترسی به داده های موجود می شود. خیلی وقت ها هم با شکست مواجه می شود. آیا برای دسترسی به این داده ها شما با مشکلی مواجه نبودید؟
همان طور که گفتم، پروژه ما در ادامه پروژه‌های دیگر است و فراهم کردن داده‌ها و یکسان‌سازی داده‌ها پروژه‌های بود که قبلا طی ۷ تا ۸ سال انجام شده است. اما نکته این جاست که مسئله دسترسی به داده‌های دقیق و کامل برای همه (نه فقط ما که محقق هستیم) یک مسئله حل شده است. جالب این که این روند رو به پیشرفت می باشد. در سال‌های اخیر بر اساس درخواست مردم برخی از داده هایی قبل ثبت نمی شدند، الان ثبت می شوند. شروع به ثبت شدن شده یعنی شفافیت رو به افزایش است. تا حالا اطلاعاتی نبوده که ما لازم داشته باشیم و آن را به ما ندهند یا ذخیره نشده باشد و این پیامد پذیرش اصل شفافیت سیستم است.
مجلس گرافی: تامین مالی این پروژه توسط کجا انجام می شود و چه مقدار است؟ در این باره با مشکلی مواجه نیستید؟
پروژه ما که فقط یک قسمت این زنجیره هستش توسط دانشگاه آمستردام، موسسه ملی حمایت از تحقیقات هلند، کتابخانه ملی، چند تا شرکت خصوصی و از همه این‌ها مهمتر خود پارلمان حمایت مالی می شود. ولی قبل از این حامیان مالی دیگری مثل اتحادیه اروپا و پارلمان‌های کانادا و انگلستان در پروژه‌های مربوط به یکسان‌سازی و پاکسازی داده‌ها مشارکت داشتند. میزان پولی که به صورت خالص روی پروژه ما سرمایه‌گذاری شده 1 میلیون و ۳۹۸ هزار یورو هستش که جدای از بحث‌های مالیاتی، بخشی از این پول به صورت حقوق به کسانی که توی پروژه کار می‌کنند میرسد. بخش‌هایی هم برای هزینه‌های کارهای تحقیقاتی (مثل چاپ مقاله و شرکت در کنفرانس و ...) صرف می شود.
مجلس گرافی: این کاری که شما دارید انجام می دهید، مستقیما برخی از نمایندگان مجلس را زیر سوال می برد. چرا خود مجلس روی پروژه شما سرمایه گذاری کرده است؟ برخورد مجلس هلند با شما چگونه است؟
مجلس، دانشگاه و افرادی که برای بهبود این حوزه تحقیق می‌کنند را دوست خود می داند. گرچه خروجی همین افراد ممکن است چالش ایجاد کند. مثلا اتفاق افتاده بر اثر کشف یه زنجیره از مدارک دولت (که توسط حزب غالب مجلس شکل گرفته) تا نزدیک سقوط رفته و این مسئله هزینه های مالی و زمانی زیادی ایجاد کرده است. ولی دیدگاه کلی این است که اگر جلوی کشف مشکل را بگیریم جلوی حل آن را گرفتیم. جلوگیری از حل مشکل هم دقیقا متقابل با مأموریت مجلس است. از این رو مجلس و کلا سیستم‌های اداری هزینه می‌کنند تا مشکلات رو بفهمند و -به چشم سرمایه گذاری- برای رفع آن ها هزینه می‌کنند.
مجلس گرافی: در پایان اگر صحبت دیگری دارید، بفرمایید.
صحبت خاصی نیست... امیدوارم همه موانعی که وجود دارد مثل منابع مالی، یا میزان دسترسی به اطلاعات و از همه مهمتر طرز فکر مدیر‌ها و تصمیم‌گیرها برطرف شود و با سرعت خیلی زیاد به سمتی برویم که نه تنها خودمان راضی باشیم بلکه الگویی باشیم برای دیگران.
خیلی ممنونم از وقتی که در اختیار "مجلس گرافی" گذاشتید.
